Plot Hole (Mantık Hataları) Nedir? Senaryo Yazım Kuralları

Plot Hole, bir senaryodaki hikayenin bütününü etkileyen; bilinmez boşluklar, sebepsiz gizemler, başlangıç ve bitiş noktalarındaki değişken nitelikler gibi öykünün ilerleyişine veya hayatın olağan akışına ters düşen unsurlar veya mantık hatalarına verilen genel bir tanımdır. Bu nedenle, çizgi filmler ve animasyon filmleri de dahil olmak üzere, ütopik evrenlerde plot hole aranmaz ancak evren kurallarının açıklanması beklenir.

Bir senaryoda plot hole oluşursa, başarısız veya amatör biri tarafından yazıldığı anlamı çıkarılabilir. Bu nedenle senaryolar, senaryo denetçileri tarafından Step Outline (Adım Taslağı) yazılarak tekrar tekrar incelenerek en iyi hale getirilmeye çalışılır. En sık karşılaşılan Plot Hole unsurları şunlarda görülür:

Karakter Seçimleri

Karakterler için Plot Hole, hikayedeki karakterin seçimlerine odaklanır. Yani, bir karakterin yaptığı seçimler; hikayedeki evrenin kurallarına uygun nitelikte olmalı ve kişilik profili de göz önüne alındığında, yaptığı seçimler seyirci tarafından garipsenmemelidir. Bu nedenle yapılan seçimlerde ilk akla gelen seçeneği seçmemesi tercih ediliyorsa, senarist bu seçeneği neden seçmediğini açıklamalıdır. Örneğin; arabasıyla bir malikaneye gelen kurban, bir seri katille karşılıyor ve ardından arabasına binip kaçmak yerine bir eve girip saklanmayı tercih ediyorsa Plot Hole oluşur. Bu durumda senarist, kurbanın neden arabasını kullanıp kaçmadığını açıklamalıdır. Karakterin seçimine bir filmden örnek vermek gerekirse;

• Evde Tek Başına filminde Kevin McCallister, Harry ve Marv’ın evini soyacağını bildiği halde polisi aramaması plot hole oluşturur.

Mekan Unsurları ve Aksesuarlar

Mekan Unsurları; hikayenin geçtiği sahnedeki; aksesuarlar, eşyalar ve set dekorunun tamamına odaklanır. Bu noktada; görsel hale gelen tüm unsurlar, senaristin sorumluluğundan çıkarak senaryo denetçisinin sorumluluğuna girer. Senaryo Süpervizörü Denetçisi hakkındaki yazımızı okuyabilirsiniz. Senaryoda, hikayenin seyrine ters düşen eşyalar sahneden çıkartılmalı veya sahneye eklenmelidir. Örneğin; bir sahnede yangını suyla söndürmeye çalışan bir karakter varsa, mekanda yangın tüpü, aksesuar olarak kullanılmamalıdır. Mekan unsurlarına bir örnek verecek olursak:

• Vizontele Tuuba filminde senaryoya göre film Hakkari’de geçiyor. Ancak filmde kullanılan araçların plakaları 65 yani Van’ın plaka kodu kullanılıyor. Bu durumda plot hole oluşuyor.

Tarihsel Tutarlılık (Anakronizm (Anachronism))

Tarihsel Tutarlık, senaryodaki olayların; film seti, kıyafet, öykünün geçtiği dönem, kişilerin mekanlarla olan bağı ve tüm unsurların tarihsel tutarlılığına odaklanır. Örneğin: Osmanlı döneminde geçen bir yapımda, dönem itibariyle henüz inşa edilmemiş tarihi yapılar görülürse plot hole oluşur. Tarihe geçmiş olayların farklı tarihte gösterilmesi veya tarihi olayların çarpıtılması gibi durumlar da plot hole oluşturur. Bu nedenle arşiv kaydına geçmiş bilimsel her türlü bilginin gerçeği yansıtması beklenir. Tarihsel tutarsızlık örneğine ‘Muhteşem Yüzyıl’ dizi gösterilebilir. Filmden görülen tek bir sahnede 8 ayrı plot hole Doç. Dr. HÜLYA TEZCAN tarafından açıklanmıştır.

PERDELER

Perdeler yeni dönem perdeleri anımsatıyor. Kanuni dönemiyle alakası yok. O dönem perdeler kenarlara toplanmadan aşağıya kadar inerdi. *Kenarlarını dolaşan ponponlu harçlar olmazdı. O dönem perdeler genellikle güvez rengi kadife kumaştan yapılırdı. Minyatürlerden de bilindiği gibi o dönemde duvara asılı ağır perdelere rastlanmaz. Buna benzer örtüler çadırlar için söz konusudur. Minyatürlerden de gördüğümüz kadarıyla 16. yüzyıl Osmanlı döneminde bu tür püsküllü, kenarları toplanmış perdeler kullanılmıyor. Bu tür perdeler Dolmabahçe Sarayı’nda olabilir ama Kanuni Sultan Süleyman dönemi Topkapı Sarayı’nda olamaz.

KIYAFETLER

Osmanlı renk ve modellerine uygun değil. Her şeyden önce Osmanlı padişahları kahverengi tonu asla kullanmazlar. Onun yerine yakut kırmızısı zemin üzerine krem, yeşil, mavi, koyu mor, siyah ve nohut rengi ile desenlendirilmiş kumaşlardan dikilmiş kıyafetleri giyerlerdi. Kumaş desenleri o dönemin desenlerini yansıtmıyor. Osmanlı padişahları kemha adı verilen, dokumasında kılaptan denilen altınlı telle dokunmuş kemha, kadife, çatma kadife, seraser denilen ağır, tok kumaşları kullanırdı.

MOBİLYA

Padişah, Batılılar gibi masada oturuyor. Oysa o dönem padişahın yerde oturması, haritalara da öyle bakması gerekir. Sarayda masa kullanımı 18. yüzyıldan sonra başladı. Sultan kabul töreninde değilse, günlük çalışmasını yapıyorsa bir minder üzerinde oturuyor olmalıdır. Törenlerde ise tahtında oturur.

ÜÇ KOLLU ŞAMDAN

16. yüzyılda üç kollu şamdan yok. Tek kollu kullanılıyordu. Üç kollu şamdanlar 18. yüzyıldan itibaren saraylarda kullanılmaya başlandı. Şamdan Avrupa tarzı. Kanuni dönemini yansıtmıyor. Daha çok evimizde kullandığımız şamdanları anımsatıyor.

HASODABAŞI

Sultan’ın huzurundaki bir maiyyetinin başının açık olması o dönemler için söz konusu değildir.

HALI

Yerdeki halı desen olarak dönemi yansıtıyor. Çünkü madalyon desenli halıları Süleymaniye, Selimiye gibi selâtin camilerde görüyoruz. Ancak o halılar mekan için büyük kullanılmış. O dönemde yere çok kaliteli ince hasırlar serilir, onların üzerine de küçük ebatlı halılar yerleştirilirdi.

Doğa Kanunları

Hikaye, günümüz dünyasında geçiyorsa fizik kurallarına uygun şekilde resmedilmesi beklenir. Genelde çoğu film hatası bu kategoride değerlendirilir. Eğer bir yapımda fizik ve biyoloji kurallarına aykırılık görülürse plot armor durumu oluşabilir. Plot Armor (Konu Zırhı) hakkındaki yazımızı okuyabilirsiniz. Fiziki ve biyolojik tutarlılığa örnek verecek olursak:

• Ateşli silahla bedeninden vurulan biri, vurulur vurulmaz gözlerini kapatarak bayılması veya anında ölmesi beklenemez.
• Yüksekten atlayan birinin, düşme şekline bağlı olarak kemiklerinin çıkması veya kırılması beklenir.
• Devam eden sahnedeki görsel öğeler yer değiştirmemelidir. Bu duruma süreklilik denilmekte. Süreklilik, Devamlılık (Continuity) hakkında yazımızı da okuyabilirsiniz.

Doğa kanunlarına bir filmden örnek verecek olursak,

• Superman yapımlarında, Clark’ın gözlük takınca kimliğinin gizlenmesi ve arkadaş çevresinden kimsenin onu Superman’e benzetmemesi veya şüphelenmemesi plot hole oluşturur.

 

Mantıksal Çelişkiler

Hikaye başında anlatılan bir olay, hikayenin seyrinde değişerek farklı bir hale gelirse plot hole oluşur. Örneğin: hikaye başında yetimhaneden çıkan bir çocuk, hikaye sonunda babasıyla karşılaşırsa plot hole oluşur. Eğer çelişkiler iki farklı yapımda görülürse bu duruma retcon denilmektedir. Retcon (Geriye Dönük Devamlılık) hakkındaki yazımızı da okuyabilirsiniz. Çelişkiye iki filmden örnek verecek olursak:

• Lara Croft: Tomb Raider (2001) filminde Lara, kullanıldığında kötü bir güç kazandıran bir madalyonun ayrılmış 3 parçasını arar. Amacı, bu parçaları bulup yok etmek ve bu kötü gücü kimsenin kullanmamasını sağlamaktır. Madalyon eksik parçası olmadan çalışmaz. Lara madalyonun ilk parçasını bulur ve diğer parçaları da bularak yok eder. Bu durumda plot hole oluşur çünkü, zaten bir parçası eksik madalyon tek başına çalışmaz ve kimse kullanamaz. Bu sebeple madalyonun ilk parçasını bulan Laranın sadece bulduğu parçayı yok etmesi yeterli olurdu.

• Harry Potter filminde, Severus Snape isimli karakter, Harry’e; gözlerinin annesine benzediğini söyler. Ancak Harry’nin annesini gördüğümüzde göz renkleri farklı ve hiçbir benzerliğe sahip olmadığı görülür.